Πρόλογος
Μια σημαντική διαφορά του τραγουδιού από τα υπόλοιπα μουσικά όργανα είναι ότι στο τραγούδι υπάρχει κείμενο. Τις περισσότερες φορές μάλιστα το κείμενο προυπάρχει της μουσικής σύνθεσης. Οι συνθέτες βασίζονται σε ένα ποίημα, στίχο ή λιμπρέτο και συνθέτουν ένα μουσικό έργο πάντα με σεβασμό προς αυτό (ή τουλάχιστον αυτό είναι το ζητούμενο για μία επιτυχημένη σύνθεση…). Από τη μία πλευρά το κείμενο βοηθάει τον τραγουδιστή να κατανοήσει το θέμα του τραγουδιού, σε αντίθεση με ένα οργανικό έργο όπου μπορεί το νόημα να είναι πιο αφηρημένο. Από την άλλη όμως αυτό προσθέτει κάποια επιπλέον εργασία.
Άρθρωση
Κάποιες φορές οι τραγουδιστές συνεπαρμένοι από μία όμορφη μελωδία, ξεχνούν την σπουδαιότητα του κειμένου. Πρώτα απ’ όλα είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει καθαρή άρθρωση. Καθαρή άρθρωση σημαίνει να εκφέρει σωστά και καθαρά όλους τους φθόγγους. Δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις όπου σε μία συναυλία ο τραγουδιστής αν και τραγουδάει όμορφες φράσεις, δεν ακούγονται τα σύμφωνα με αποτέλεσμα το κείμενο να μην είναι κατανοητό. Αντιστοίχως, δεν εκφέρονται σωστά και τα φωνήεντα, ιδιαιτέρως αν το κείμενο είναι σε μία ξένη γλώσσα που δεν γνωρίζουμε καλά. Όσον αφορά την τεχνική του τραγουδιού σε σχέση με το κείμενο, ο μαθητής οφείλει να μάθει και το σωστό άνοιγμα του στόματος που θα του επιτρέψει να τραγουδήσει τα φωνήεντα και τα σύμφωνα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μήν κάνει κακή χρήση της φωνής του, αλλά και να μπορέσει να τραγουδήσει σωστά τις μουσικές φράσεις.
Ανάλυση κειμένου
Ο τραγουδιστής οφείλει να γνωρίζει καλά το κείμενο το οποίο πρόκειται να τραγουδήσει, και αν τυχόν υπάρχουν άγνωστες λέξεις να τις εντοπίσει και να τις κατανοήσει. Στη συνέχεια, αναλύει το κείμενο και βρίσκει την κεντρική ιδέα. Επίσης είναι σημαντικό να καταλάβει την οπτική γωνία αυτού που εκφράζει με το τραγούδι. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι ένας αφηγητής, ή κάποιος που απευθύνεται άμεσα σε κάποιον άλλο. Στην περίπτωση της όπερας, τί ρόλος είναι; Παραδείγματος χάριν, αλλιώς θα ερμηνευτεί ένας ρόλος βασιλιά και αλλιώς ένας ρόλος γελωτοποιού. Κατόπιν είναι σημαντικό να γίνει ανάλυση του χαρακτήρα που υποδύεται.
Μετάφραση κειμένου
Όταν ένα τραγούδι είναι σε άλλη γλώσσα εκτός από την μητρική μας, είναι λογικό να ξεκινήσει κάποιος από την μετάφραση. Όμως εδώ θέλω να τονίσω ότι δεν αρκεί να γνωρίζει κάποιος την κεντρική ιδέα του κειμένου. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει μετάφραση λέξη προς λέξη έτσι ώστε να γνωρίζει καλά ο τραγουδιστής ανά πάσα στιγμή τι λέει σε σχέση με την μελωδία, τον ρυθμό, την αρμονία και τις δυναμικές και την μουσική άρθρωση του τραγουδιού.
Προσωδία
Η προσωδία είναι ένα πολύ ουσιαστικό κομμάτι στην τέχνη του τραγουδιού. Μέσα στο κείμενο είναι απαραίτητο να βρει κάποιος τις λέξεις που είναι πιο σημαντικές σε σχέση με τις άλλες. Αυτές οι λέξεις μπορούν να ερμηνευτούν με έμφαση, διαφορετική ένταση, έκφραση ή ηχόχρωμα. Για παράδειγμα η φράση «Είμαι έτοιμος να τραγουδήσω» μπορεί να ερμηνευθεί με διαφορετικούς τρόπους. Σαν κατάφαση, σαν ερώτηση, ειρωνικά ή διστακτικά. Φυσικά εδώ φαίνεται και η μαεστρία του κάθε συνθέτη, δηλαδή πόσο καλά γνωρίζει το κείμενο και πως το μελοποιεί. Ένας πολύ καλός συνθέτης θα χρησιμοποιήσει τα κατάλληλα εργαλεία για να υπηρετήσει το κείμενο και να εκφράσει το κεντρικό του νόημα. Αυτό διευκολύνει τον τραγουδιστή σε αντίθεση με ένα κακογραμμένο έργο, όπου ψάχνει μάταια ο ερμηνευτής να βρει σημεία για να εκφράσει το κείμενο μέσα από μια πρόχειρογραμμένη σύνθεση και μια έλλειψη καλαισθησίας.
Επίλογος
Είναι χρήσιμο για τον ερμηνευτή να γνωρίζει κάποιες λεπτομέρειες για την ζωή του στιχουργού, του ποιητή ή του λιμπρετίστα, καθώς και για τις συνθήκες τις οποίες γράφτηκε το έργο του. Έτσι θα έχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα, και θα τον βοηθήσει να μπει πιο εύκολα στην κατάλληλη ψυχολογική κατάσταση που χρειάζεται. Το κείμενο είναι ένα εργαλείο όπου (σε συνδυασμό με την μουσική σύνθεση) ο τραγουδιστής δημιουργεί μία σχέση με τον ακροατή. Για να δημιουργηθεί όμως μια βαθιά, ειλικρινής και ουσιαστική σχέση, χρειάζεται η κατάλληλη προετοιμασία.
Αρθρογράφος: Άρης Σφακιανάκης
Ο Άρης Σφακιανάκης διδάσκει κλασικό και μοντέρνο τραγούδι στο Ηράκλειο Κρήτης. Επίσης έχει αναλάβει τη διεύθυνση και τη διδασκαλία χορωδιών. Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.